تكثير و پرورش ماهي قزل‌آلا

تاريخچه پرورش ماهي به 2000 سال قبل از ميلاد برمي‌گردد كه اولين بار در حين به اين كار پرداختند كه در عهدنامه‌ي چين به پرورش ماهي كپور و قزل‌آلا تاكيد شده است و در انجيل در ايساياه- فصل 19- آيه‌ي 10 به پرورش ماهي اشاره شده است و تاكيد نموده است.

روميان باستان در حاشيه ي درياها شروع به پرورش ماهي كردند كه هنوز هم از اين روش براي پرورش ماهي در كشور ايتاليا استفاده مي‌شود كه قابل به ذكر است كه درعصر امروز گسترش آن محدود است، در اين روش كه در قرون وسطي رواج بيشتري داشت، ماهييان قزل‌آلا به استخرها و حوضچه‌هاي آشپزخانه‌ها وصومعه‌ها هدايت مي‌شوند كه به اين وسيله رستورانها در تمام فصول سال ماهي تازه براي خوراك خود در اختيار داشتند.

در سال 193 ميلادي مهاجران اروپايي كه به شرق سفر كرده بودن فن پرورش ماهي را به دنياي غرب و اروپا وارد كردند.

و به همين ترتيب پرورش و تكثير ماهي به صورتي كه امروزه وجود دارد رواج يافت و ادامه پيدا كرد به طوري كه امروز اين روش بزرگترين توليد منابع گوشت ماهي و آبزيان را به خود اختصاص داده است.

حال به طور كلي به بررسي چند نكته‌ي مهم در رابطه با استخر پرورش ماهي قزل‌آلا مي‌پردازيم كه هر استخر قزل‌آلا چه كوچك و چه بزرگ متشكل از 5 گروه از عوامل اصلي است و غالباً بر توان توليد استخر تأثير مي‌گذارند كه عبارتند از :

1) ماهي 2) آب 3) استخر 4) تغذيه 5) مسائل مديريتي

هر يك از اين گروه‌هاي اصلي، داراي چندين عامل جداگانه نيز هستند كه به شكل دو جانبه به عوامل ديگر وابسته هستند. نتيجه حاصله مي‌تواند به سود يا زيان توليد تمام شود (به جدول 1 و شكل 2 مراجعه كنيد) يعني اگر يك عامل به لحاظ كيفي تغيير كند، اين مساله باعث يك سري تغييرات در عوامل ديگر مي شود. براي پرورش دهنده ماهي ضروري است تا نخستين تغيير را از لحاظ ايجاد اثرات احتمالي نهايي ارزيابي كند؛ مثلاً افزايش مناسب ميزان تغذيه به اندازه چند پوند در هر 100 پوند، ظاهراً به شكل بي‌ضرر در يك سري تغييرات كمي در سيستم عمل مي‌كند كه يا مي تواند منجر به حصول نتيجه مطلوب؛ يعني رشد سريع تر ماهي شود، يا ممكن است به نتيجه دلخواه منجر نشود (شكل 3)

در مثالي ديگر، افزايش دماي آب از 9 درجه سانتيگرد (48 فارنهايت) به 15 درجه سانتيگراد (59 فارنهايت) باعث تغييرات زير در يك محيط قزل‌آلاي رنگين كمان 100 گرمي مي شود.

الف)‌‌- تغييرات مربوط به ماهي :

1. يك افزايش 5/67% در ميزان متابوليسم (نياز اكسيژن)

2. يك افزايش 8/97% در پتانسيل افزايش طول روزانه

3. يك افزايش 7/66% در پتانسيل افزايش وزن روزانه

4. يك افزايش 6/98% در پتانسيل توليد آمونياك

5. يك افزايش 1/33% در ظرفيت حمل اكسيژن

ب) تغييرات مربوط به آب :

1. يك كاهش 8/12% در غلظت اكسيژن

2. يك افزايش 8/58% در آمونياك يونيزه محيطي

3. يك افزايش 5/67% در اكسيژن محلول در خروجي آب

بنابراين، ظرفيت حمل اكسيژن استخر كه به حفظ محيط ماهي كمك مي‌كند به ميزان زيادي كاهش مي يابد و گمان مي رود براي سلامت ماهي مضر باشد؛ كه ميزان اين ضرر، وابسته به توده زنده اوليه موجوددر استخر است. يك روش كه فراوان مورد استفاده قرار مي‌گيرد و احتمالاً موجب باز گردانيدن ظرفيت حمل اكسيژن به حالت اوليه مي شود، افزايش جريان و رويز‌ش آب است كه خود، يك سري از تغييرات را در سيستم ايجاد مي‌كند:

1. ظرفيت زيست محيطي يك استخر افزايش مي‌يابد.

2. سرعت آب بيشتر مي شود.

3. صرف انرژي جهت شناي ماهي افزوده مي شود.

4. نياز اكسيژن ماهي افزايش مي‌يابد.

5. ظرفيت زيست محيطي ماهي افزايش مي يابد.

تأثيراصلي هر دو تغيير در يك سيستم، مي‌تواند به شكل دو جانبه‌اي براي وضعيت فيزيولوژيكي ماهي، مضر باشد. يك راه براي بهبود ظرفيت حمل اكسيژن مي تواند كاهش جمعيت در استخر باشد.

در اين موارد، يك ارزيابي دقيق از عوامل مخصوص مي تواند كار را تضمين كند:

عوامل مربوط به ماهي :

اين گروه عوامل را مي‌توان عوامل دروني ناميد؛ چرا كه خود بخشي از طبيعت ماهي هستند. عملكرد آنها به طور گسترده، بوسيله تركيب ژنتيكي ماهي كنترل مي‌شود.

عامل اصلي روني تأثير گذار بر سلامت ماهي «واكنش به استرس» مي‌باشد. ماهي در شرايط شديد مديريتي به طور پيوسته يا نامنظم تحت عوامل استرس زائي مثل تراكم جمعيت و دستكاري فيزيكي (هنگام درجه بندي، امار گيري، نظافت استخر و غيره) قرار دارد. تغييرات اصلي فيزيولوژيكي كه در پاسخ به استرس صورت مي‌گيرد وبيشترين تأثير را بر سلامتي ماهي دارد، عبارتند از : اثر آن در كاهش اسيداسكوربيك (ويتامين ث) در گردش و افزايش كورتيزل پلاسما. هر دو واكنش، توانايي ميزبان در برابر عفونت سيستماتيك باكتريايي يا عفونت ويروسي را افزايش مي‌دهد جنبه ديگري از واكنش به استرس، شامل بيماري محيطي آبششي (EGD) است كه مانع از جذب اكسيژن و دفع آمونياك خون مي‌شود.